အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၶသာသနာ ကြယ္ေပ်ာက္သြားရျခင္း အေၾကာင္း

အစၥလာမ္၀ါဒမထြန္းကားမီ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ အဓိကကိုယ္းကြယ္ေသာ ဘာသာ မွာ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္သည္။ အာဖဂန္ နိုင္ငံ ဟင္ ဒုကတ္ ရွ္ ေတာင္တန္း၏
ေတာင္ဘက္အရပ္ေဒသမ်ားတြင္ ဗုဒၶဘာသာ သည္ ထိုစဥ္ကမ်ားစြာ စည္ပင္၀ေျပာခဲ႕သည္။
ကမၻာ့ပထမဆံုးေသာ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ ကို အာဖဂန္နစၥတန္နိုင္ငံ ကဘူးခရိုင္ ဂန္ဒါရာတြင္ တည္ထားခဲ့ၾကသည္။ ယခုအခါ ထိုေဒသကို ကန္ဒါဟာ ဟုေခၚ ္ၾကသည္။
သမိုင္းဆိုင္ရာသက္ေသအေထာက္အထားမ်ားအရ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ အစၥလာမ္၀ါဒ မထြန္းကားမီ (ခရာဇ္ေတာ္မေပါ ္မီ နွစ္ေပါင္း ၃၀၅ ခု) ကပင္ ဗုဒၶဘာသာ အေျခတည္ခဲ့ေၾကာင္း သုေတသီတို႕ကသံုးသပ္ၾကသည္ ။
ထိုသို႔ေစာစီးစြာ အေျခတည္ခဲ့ေသာ ဗုဒၥသာသနာမွာ ေအဒီ (၇) ရာစုတြင္ စတင္ေမွးမွိန္လာခဲ့ျပီးေအဒီ (၁၁) ရာစုတြင္ လံုး၀ကြယ္ေပ်ာက္ ခ်ဳပ္ျငိမ္းသြားခဲ့ေလသည္ ။
ဤေဒသမွာ တရုတ္တို႔၏ ကုန္သြယ္ေရးလမ္းေၾကာင္းျဖစ္ေသာ ပိုးလမ္းမၾကီးေပါ ္တြင္ရွိ၍ လူသိမ်ား ေက်ာ္ၾကားလွပါသည္။ ဂေရကိုဘက္တားရီးယန္း မင္းဆက္မွ ဘုရင္တစ္ပါးျဖစ္ေသာ မိႏၵာ ဘုရင္ၾကီးလက္ထက္တြင္ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၥဘာသာ သည္ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ထြန္းကားခဲ.ပါသည္။မၾကာေသးမီ အခ်ိန္ပိုင္းက ရွာေဖြေတြ႕ရွိခ်က္ မ်ားအရ အာဖဂန္နစၥတန္နိုင္ငံ ေလာ္ဂ်ာျပည္နယ္(ကာဘူးျမိဳ႕ေတာင္ဘက္) တြင္ ဗုဒၶ၏
ဓါတ္ေတာ္ေမြေတာ္ (၄၂) ဆူကို တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိခဲ့ပါသည္။
ဗုဒၥ သာသနိက အေဆာက္အအံုမ်ားကိုလည္း အာဖဂန္ေရွးေဟာင္းဌာနက တစ္ခုျပီးတစ္ခု ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့ပါသည္ ။ ေလာ္ဂ်ာျည္နယ္ ၌ ရွာေဖြေတြ႕ရွိခဲ့သမ်ွ ပစၥည္းမ်ားထဲတြင္
ေရွးေဟာင္းေစတီေတာ္ နွစ္ဆူ ၊ ဗုဒၥ ရုပ္ပြားဆင္းတုေတာ္မ်ား၊ နံရံ ပန္းခ်ီမ်ား၊ ေရြွဒဂၤါး ေငြဒဂၤါးမ်ား ၊ ေရွးေဟာင္း ပုတီးမ်ားပါ၀င္ပါသည္။
ဘက္တားရီးယန္း စာေပပညာရွင္နွင့္စစ္သည္ေတာ္ ( မိလိႏၵပဥွာ က်မ္းအရ မိလိႏၵမင္းၾကီး) တစ္ဦးသည္ အိႏိၵယမွ ေရာက္လာေသာ နာဂေသနဟု အမည္ရေသာမေထရ္ တစ္ပါးနွင္႔ေတြ႕ျပီး ဗုဒၥဘာသာ၀င္အျဖစ္ကူးေျပာင္းေရာက္ ရွိခ့ဲေၾကာင္းသိရပါသည္။

ျမတ္ဗုဒၥ၏ ပထမဆံုး ဥပသကာႏွစ္ဦးျဖစ္ေသာ တဖုႆႆ`ဟ ဘလႅိက ကုန္သည္ညီေနာင္နွစ္ဦးသည္ သူတို႔၏ ဇာတိျမိဳ ့ျဖစ္ေသာ ဘာသ္ျမိဳ ့တြင္ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းကိုေဆာက္လုပ္လႈဒါန္းခဲ့ရာ အာဖဂန္နစၥတန္တြင္
ပထမဆံုး တည္ထားကိုးကြယ္ေသာ ဗုဒၥဘာသာ ဘုန္းေတာ္ၾကီးေက်ာင္းျဖစ္လာပါသည္။
( ေရႊတိဂံု ေစတီေတာ္ျမတ္ ရာဇဝင္လာ နာမည္မ်ားႏွင့္ ဆင္ တူေနသည္မွာ စဥ္းစားဖြယ္ရာ ပင္။ဘာသာျပန္သူ၏ စကားခ်ပ္)
ဘာမီယန္ေတာင္တန္းသည္လိုဏ္ဂူမ်ားေပါမ်ားလွေသာေတာင္စဥ္ေတာင္ ္တန္းၾကီးတစ္ခုျဖစ္ျပီး၎ေတာင္မ်ားအတြင္းရွိလိုဏ္ဂူမ်ားတြင္သီတင္းသံုးျကေသာ ဗုဒၥဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ားသည္ ဗုဒၥ၀င္နိပါတ္ေတာ္မ်ား ကိုေက်ာက္ဂူနံရံမ်ားတြင္ နံရံပန္းခ်ီမ်ားအျဖစ္ေရးခ်ယ္ခဲ့ၾကပါသည္။ဘာမီယန္ေတာင္ၾကားေဒသရွိေက်ာက္ ဂူနံရံမ်ားတြင္ထြင္းထုထားေသာဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကိုဘာမီယန္ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္မ်ားဟု ေခၚေ၀ၚႀကျပီး သမိုင္းေၾကာင္းအရ တန္ဖိုးျဖတ္၍မရေအာင္ အလြန္ရွားပါးအဖိုးတန္လွေပသည္။
ထိုဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္မ်ားထဲမွ ၾကည္ညိုဖြယ္အေကာင္းဆံုးႏွင့့္အရြယ္အစားအၾကီးဆံုးမွာ
ဉာဏ္ေတာ္ ေပ (၄၂၀) ရွိေသာ ရပ္ေတာ္မူ ကိုယ္ေတာ္ၾကီးျဖစ္သည္။
ထိုရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ၾကီးကို လြန္ခဲ့ေသာ ၁၁ နွစ္ (၂၀၀၁ - ခုနွစ္) က တာလီဘန္သူပုန္မ်ားက ဒိုင္းနမိုက္ျဖင့္ေဖာက္ခြဲ ဖ်က္ဆီးပစ္ခဲ့သည္။ မူဆလင္မ်ားသည္ ရုပ္တုကိုးကြယ္မႈမျပဳရဟု အယူရွိေသာေၾကာင့္တာလီဘန္တို႔သည္ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္မ်ားတည္ရွိေနျခင္းကိုသည္း
မခံနိုင္ပဲ ျဖစ္ခဲ့ပံုရသည္။ ထိုလုပ္ရပ္ကိုတားဆီးရန္ ထိုစဥ္က ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္မ်ားတည္ရွိေနျခင္းကိုသည္းမခံနိုင္ပဲ ျဖစ္ခဲ့ပံုရသည္။ ထိုလုပ္ရပ္ကိုတားဆီးရန္ ထိုစဥ္ကပါကစၥတန္နိုင္ငံတြင္ေရာက္ရွိေနေသာ ကုလသမဂၢ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးခ်ဳပ္ ကိုဖီအာနန္ က“ တာလီဘန္တို႔သည္ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုသာမက အစၥလမ္၀ါဒအတြက္ပါ အက်ိဳးမဲ့ေစေသာ လုပ္ရပ္ကိုလုပ္ခဲ့ေလျပီ “ ဟု ေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။

ကုလသမဂၢအေထြေထြအတြင္းေရးမွူး တားဆီးေနသည့္ၾကားမွ ၂၀၀၁ ခုမတ္လ(၁၁)ရက္
တနဂၤေႏြေန႔တြင္ရုပ္ပြားေတာ္ၾကီး ႏွစ္ဆူကို နွစ္ရက္ဆက္၍ ေရွ႕ဆင့္ ေနာက္ဆင့္ ဒိုင္းနမိုက္ျဖင္.ျဖိဳခြဲဖ်က္ဆီးခဲ့သည္။
ထိုကိစၥႏွင့္ပတ္သက္၍ ပါကစၥတန္၊ သီရိလကၤာ၊ ဂ်ပန္ တို႔မွ ကိုယ္စားလွယ္အဖြဲ႔မ်ားလြွတ္ကာ ထိုသို႔မလုပ္ဖို႔ေစ့စပ္ေဆြးေႏြးခဲ့ေသာ္လည္းမေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။ ဒါေတြဟာ အစၥလာမ္တရားေတာ္နဲ.မညီလို႔ဖယ္ရွားရတာပါဟု တာလီဘန္တို႔က အေၾကာင္းျပခဲ့သည္။
UN အတြင္းေရးမႈး ကိုဖီအာနန္ကမူ “အစၥလာမ္နာမည္ကိုခုတုန္းလုပ္ျပီး ဘယ္သူ႔ကိုမွ အက်ိုးမရွိ ပ်က္စီးေစမဲ့အလုပ္ကို သူတို႔လုပ္ေနၾကတယ္။ ဒီလုပ္ရပ္ကို ကမၻာေပၚမွာဘယ္သူကမွ ေထာက္ခံမွာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ က်ဳပ္ေျပာရဲတယ္ဟု ေျပာခဲ့သည္။
အဖိုးအနဂၢထိုက္တန္ေသာ ကမၻာ့အေမြအႏွစ္မ်ား အာဖဂန္ သမိုင္းတြင္ ျပန္ အဖတ္ဆယ္၍မရေအာင္ေပ်ာက္ဆံုးသြားရျခင္းအတြက္ ေနာင္အခါတြင္သူတို႔ႏွေမ်ာေကာင္းႏွေမ်ာ တမ္းတေနပါလိမ့္မည္။ကမၻာဗုဒၥဘာသာနိုင္ငံမ်ားသည္ ကုလသမဂၢ၊ ယူနက္စကို တိုႏွင့္ပူးေပါင္း၍ထိုစဥ္ျပင္းျပင္းထန္ထန္ကန္႔ကြက္ခဲ့ပါမူထိုအျဖစ္ဆိုးမွေရွာင္လြဲေကာင္းေရွာင္လြဲနိုင္ပါလိမ့္မည္။ တာလီဘန္တို႔သည္ အဖ်က္စြမ္းအားျကီးမားေသာအေျမွာက္လက္နက္ၾကီး မ်ားကိုသံုး၍ ၂၀၀၁ခုမတ္လတြင္ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကိုဖ်က္ဆီးခဲ့ပါသည္။ ထိုဖ်က္ဆီးခံရေသာ ဘာမီးယန္းဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္နွင့္တစ္ပံုစံထဲတူေသာ (ဉာဏ္ေတာ္ပို၍ျမင့္ေသာ) ပံုစံတူ ၾသကာန ရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ၾကီးကို သီရိလကၤာတြင္ တည္ထားကိုးကြယ္ခဲ့ၾကပါသည္ ။
ေရွးအခါကလည္းအာဖဂန္နစၥတန္တြင္မတူညီေသာဘာသာမ်ားရွိခဲ့ၾက၊ကိုယ္းကြယ္ခဲ့ၾကဖူးပါသည္။ သို႔ေသာ္ ဘာသာတစ္ခုကအျခားဘာသာမ်ားကိုေလးစားခဲ့ၾကသည္။
ေဘာ္လ္ကာေဒသသည္ ေဇာရိုး၀ါဒ Zoroaster ( အီရန္နိုင္ငံတြင္စတင္ခဲ့ေသာ ဘုရားသခင္ ဘက္ေတာ္သားမ်ားသည္ မိစၧာ၀ါဒီမ်ားကို အဆက္မျပတ္ တိုက္ခိုက္သုတ္သင္ေရး၀ါဒ) ၏ မူလဘူတစတင္ေမြးဖြားရာေနရာျဖစ္ေနသည္။ေနာင္ေသာအခါဤ၀ါဒမွာ အီရန္သို႔ေရာက္ရွိပ်ံ႔ပြားသြားျပီး မေကာင္းသူပါယ္ေကာင္းသူကယ္၀ါဒ Zoroastrianism. ဟု ထင္ရွားခဲ့သည္။ ဂေရ႕(စ္)ကို ဘက္ထရီယန္ လက္ထက္တြင္ ဗုဒၥဘာသာ ႏွင့္ေဇာရိုး၀ါဒ မွာ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ အတူတကြ တူရွိခဲ့ၾကသည္။
တမန္ေတာ္မိုဟာမက္ကြယ္လြန္ျပီးနွစ္၃၀ ၾကာေသာအခါ(ေအဒီ ၆၀၀)က
အာရပ္မူဆလင္မ်ားသည္ ပါရွားကိုေအာင္နိုင္ျပီး ေနာက္ဘက္တားရီးယားေဒသ ကိုဆက္လက္တိုက္ခိုက္ျပီး ဗုဒၥဘာသာထြန္းကားရာ ေဘာ္လ္ကာေဒသ(Balka) သို႔ပါ ေရာက္ရွိလာခဲ့သည္။ ၎တိုအုပ္စိုးျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားကို လူခြန္စတင္ေကာက္ခံခဲ့သည္။ဘုရားေက်ာင္းကန္ေစတီပုထိုးမ်ားသို႔သြားေရာက္ဖူးေမွ်ာ္ပူေဇာ္ကန္ေတာ့သူမ်ားကိုလည္းဘုရားဖူးခြန္မ်ားေကာက္ခံခဲ့သည္။
ကာဘူးရွိဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ားကို ၀င္ေရာက္လုယက္ဖ်က္ဆီးၾကျပီး ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ားကို ေအာင္ပြဲအထိမ္းအမွတ္အျဖစ္ ယူငင္သိမ္းပိုက္ျကသည္။ နာက်ည္းဖြယ္အနိုင္က်င့္.ခံရမွဳ႕သည္ ဤမွာပင္ စသည္။ ကာဘူးတြင္ ဗုဒၥဘာသာသည္ တျဖည္းျဖည္းအားနည္းလာျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္အာဖဂန္နစၥတန္မွ လံုး၀ ေပ်ာက္ကြယ္သြားရေတာ့သည္။ေအဒီ(၇)ရာစုတြင္အာဖဂန္သို႔မူဆလင္မ်ားစတင္ေရာက္ရွိလာျပီး (၁၀) ရာစုသို႔ေရာက္ေသာအခါ တစ္နိုင္ငံလံုးနီးပါး အစၥလမ္ဘာသာ သို႔ေရာက္ရွိခဲ့သည္။ ၁၁ ရာစု တြင္ကား ဗုဒၶဘာသာသည္ အာဖဂန္နစၥတန္မွ လံုး၀ ခ်ဳပ္ျငိမ္းထြက္ခြာခဲ့ရသည္။မွတ္ခ်က္/ ျမန္မာနိုင္ငံ ပုဂံသို႔ဗုဒၥဘာသာေရာက္လာခ်ိန္မွာ အာဖဂန္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ ခ်ဳပ္ျငိမ္းခ်ိန္ျဖစ္ေနေပသည္ ။ (စကားခ်ပ္)

အာရပ္ တို႔အာဖဂန္ကို တိုက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ျပီး အစၥလာမ္၀ါဒကို သယ္ေဆာင္လာဖို႔ စစ္ေရးျဖင္.က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာေသာအခါ အာ ဖဂန္ေဒသခံေတာင္ေပါ ္သားတို႔သည္ ၎တို႔၏ ပိုင္နက္နယ္ေျမကို လက္နက္စြဲကိုင္ကာ ခုခံကာကြယ္ခဲ့ၾကေပသည္။
ထိုအခ်ိန္က အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ ဗုဒၶဘာသာ၊ ဟႏၵဴဘာသာ၊ ေဇာရိုး၀ါဒ၊ ဂ်ဴးဘာသာ မ်ားကို မိမိ ယံုၾကည ္ရာကိုးကြယ္ခဲ့ၾက ေပသည္။ အာရပ္မ်ားသည္ ေဒသခံမ်ားကို အစၥလာမ္ကိုယ္းကြယ္သူမ်ားျဖစ္ေစရန္အတင္းအၾကပ္ဘာသာေျပာင္းေစရန္ ၾကံေဆာင္မွဳ မွာ ကနဦးတြင္ အာဖဂန္ေတာင္ေပါ ္သားမ်ား၏ အဆက္မျပတ္အျပင္းအထန္ ခုခံ ေတာ္လွန္္မွုေၾကာင့္မေအာင္ျမင္ခဲ့ေပ။
ေအဒီ(၈၇၀)တြင္မူယေန႔ေခတ္အာဖဂန္နစၥတန္ဟုေခါ ္တြင္ေနေသာ ေနရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ရာကြတ္ ဘင္လာသီ ဆာဖာ ဆိုသူက တိုက္ခိုက္ေအာင္ျမင္ခဲ့ျပီး အစၥလမ္၀ါဒ ကို စစ္ေရးျဖင္.တိုးခ်ဲ.နိုင္ခဲ့သည္။အတင္းအက်ပ္ဘာသာေျပာင္းခံရသူူမ်ားသည္အခြင့္သာသည္ႏွင့့္
သူပုန္ထၾကျပီး သူတို႔၏ မူလ ဘာသာ ကို ျပန္လည္ဆည္းကပ္ၾကသည္ လည္းရွိခဲ့သည္။
ေအဒီ (၈) ရာစုႏွင့္(၉) ရာစုၾကားကာလမ်ားတြင္ ယေန႔ေခတ္ အာဖဂန္နစၥတန္၊ ပါကစၥတန္ နွင့္ အိႏၵိယနိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းေဒသမ်ားမွေဒသခံမ်ားမွာ ဆြန္နီ အစၥလာမ္ ဘာသာသို႔ သြတ္သြင္းျခင္းခံၾကရသည္။ ေအဒီ (၉၉၈ ႏွင့့္ ၁၀၃၀) ျကားတြင္အုပ္ခ်ုပ္ခဲ့ေသာ တူရကီမင္းဆက္စူလတန္္မိုဟာမက္သည္အိႏၵိယနိုင္ငံကို(၁၇) ၾကိမ္ခန္႔၀င္ေရာက္
တိုက္ခိုက္ခဲ့ျပီးအိႏိၵယ ႏွင့္အာဖဂန္နစၥတန္တြင္ လူအစုလိုက္အျပံဳလိုက္ အစၥလမ္ဘာသာသို႔
အတင္းအဓမၼေျပာင္းလဲ၀င္ေရာက္ေစခဲ့သည္။ ေတာင္ကုန္းေတာင္တန္းမ်ားေပၚတြင္ေနထိုင္ၾကေသာ ေဒသခံ အာဖဂန္မ်ားကေတာ့အစၥလမ္ဘာသာသို႔မ၀င္ပဲ ေနခဲ့ၾကသည္။
ထိုေဒသတြင္ေတာ့အုပ္ခ်ဳပ္သူ ျပည္နယ္ ဘုရင္ခံမ်ားသည္ ဂ်ာလာလာဘတ္ အနီးရြာမ်ားတြင္ ဟိႏၵိဴ ၊ မူဆလင္ ၊ အာဖဂန္ မိန္းမမ်ားစြာ ကို ယူကာ အစၥလာမ္ဘာသာ တိုးတက္ေအာင္လုပ္ခဲ.ျကသည္ ဟု ေအဒီ (၉၈၂) တြင္ ေရးသားေသာ ဟူဒတ္အယ္အလမ္(Hudud-al-Alam ) ဆိုေသာ စာအုပ္တြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ လုပ္သက္ ၃၄ နွစ္ရွိိျပီျဖစ္ေသာ အာဖဂန္ျပတိုက္မႈး ျဖစ္သူ အိုမာခန္ မက္ဆိုဒီ က အာဖဂန္၏ ေခတ္အဆက္ဆက္မွအလြန္လက္ ရာေျမာက္ေသာ ဗုဒၥရုပ္တုမ်ားကို သူတို. လွ်ိဳ႕၀ွက္စုေဆာင္းနိုင္ခဲ့ေသာေျကာင့္အလြန္ဂုဏ္ယူေျကာင္း။ သူတို႔သည္ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္
အဆူ (၃၀၀) ခန္႔ကို ျပတိုက္အနီးေျမေအာက္ခန္းထဲတြင္ လွ်ိဳ႕၀ွက္သိမ္းဆည္းထားျပီး
ျပတိုက္၀န္ထမ္းမ်ားကကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ထားေၾကာင္း ေျပာျကားခဲ့သည္။
ဘာမီယန္ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္ၾကီးဖ်က္ဆီးခံရမႈကို သူတို႔အလြန္စိတ္မေကာင္းျဖစ္မိေၾကာင္း၊ အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ဤရုပ္ပြားေတာ္ျကီးမွာအာဖဂန္နစၥတန္၏သမိုင္းေၾကာင္းျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္ ဟုလည္းေျပာၾကားခဲ့ပါသည္။

ဂန္ဒါရာ ဗုဒၶရုပ္ပြားေတာ္ျမတ္ၾကီးကို စတင္ မတည္ထားခင္ကအထိ ဗုဒၥ ဘာသာ ေပၚထြန္းစ ကာလမ်ားတြင္ မည္သူမ်ွ ဗုဒၶ ကို ရုပ္ထု၊ ရုပ္ပြားလုပ္၍ မကိုးကြယ္ခဲ့ၾကပါ။ ကနဦးတြင္ လူ႔ပံုသ႑န္ကို ေရွာင္ရွားျပီး အျခား သေကၤတမ်ားကိုသံုး၍ ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ခဲ့ၾကသည္။ လူတို႔သည္ ေရွးဦးစြာ ဗုဒၶဘုရားရွင္၏ ေျခေတာ္ရာ (စက္ေတာ္ရာ) ကို ပံုတူျပဳ၍ ကိုးကြယ္ခဲ့ၾကသည္။
ေျခေတာ္ရာပံုထဲတြင္ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာမွ အႏၲရာယ္ကင္း အင္းကြက္မ်ားႏွင့္ဆင္ တူေသာ အင္းမ်ားကို ကို ထည့္သြင္းေရးဆြဲခဲ့ၾကသည္။
ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ား၏ ေျခေတာ္ရာတြင္သေကၤတမ်ားထည့္သြင္းေရးဆြဲၾကသည္မွန္ေသာ္လည္း အာဖဂန္နစၥတန္မွ ဗုဒၥရုပ္ပြားေတာ္မ်ား၏ ေျခေတာ္ရာ သေကၤတမ်ားကိုကား ယခုထက္ထိ သုေတသီတို. အဓိပါယ္မေဖာ္နိုင္ေသးပါဟု ေျခေတာ္ရာသမိုင္းကို ၂၅ နွစ္ျကာသုေတသနလုပ္ခဲ့သည္ ့ေဒါက္တာ၀ဲဓမၼေဆလာကေျပာပါသည္။ဗုဒၶဘာသာရဟန္းေတာ္တစ္ပါးေရးခဲ့ေသာ ေဂါသ က်မ္း၌ လည္း ဗုဒၶဘုရားရွင္သည္ သူ၏ လက္၀ဲဘက္ေျခေတာ္ရာကို သမၼန္နိုလာ(သီရိလကာၤ) အရပ္ တြင္ခ်ေတာ္မူျပီး၊ လက္ယာဘက္ေျခေတာ္ရာကို ယိုနာကာပူရ္ (ေဆာ္ဒီအာေရဗ် ) နိုင္ငံ မကၠာမာ
(မကၠာ) တြင္ခ်ေတာ္မူသည္ဟုအထူးအေလးထားေဖာ္ျပထားပါသည္။
ဤအခ်က္သည္ မူဆလင္တို႔ကကဘာ ဟုေခါ္ ေသာ မကၠာရွိေျခရာတစ္ခုကိုရည္ညြွန္းပံု ရသည္။ မူဆလင္၊ခရာဇ္ယာန္ႏွင့္ဂ်ဴးဘာသာ၀င္တို႔ကအေလးအျမတ္ထားၾကေသာ အဘရာဟမ္ ဆိုသည့္ပုဂၢိဳလ္သည္ ေက်ာက္နံရံေပၚ၌သူ၏ေျခရာကို တစ္ခ်ိန္က ခ်ထားခဲ့သည္ဆို၏၊ထိုေျခရာမခ်ခင္ကပင္မူလေျခရာတစ္ခုသည္ရွိနွင္႔ေနျပီးျဖစ္ရာ ေအဘရာဟမ္သည္ထိုမူလေျခရာကိုအာဒမ္၏ေျခရာဟုယူဆခဲ့ျပီး ေက်ာက္တံုးတစ္ခုႏွင့့္ဖံုးအုပ္ထားခဲ့ျပီး ေျခရာအမည္ကို ကဘာ ဟုအမည္ေပးခဲ့သည္ဟုဆို၏။
ကာလၾကာေသာအခါ ထိုေနရာကို အၾကိမ္ၾကိမ္ ျပဳျပင္မြမ္းမံျပင္င္ဆမႈမ်ား ျပဳလုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုေနရာကိုျမင့္ျမတ္ေသာေနရာအျဖစ္သတ္မွတ္ျပီး မူဆလင္မ်ားသာ ၀တ္ျပဳပူေဇာ္ရန္၀င္ခြင့္ျပဳသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားကေတာ့ ထိုေနရာသို႔ ျမတ္စြာဘုရားေျခေတာ္ရာ ဖူးေမ်ွာ္ ရန္ဘယ္တုန္းကမွ မသြားခဲ့ၾကပါ။သို႔ေသာ္ ရာစုနွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ ၾကာလြန္သည္အထိ ေဂါသက်မ္းမွာ အသံုး ျပဳကိုးကားေနၾကရဆဲျဖစ္သည္။ ဤဒ႑ာရီဆန္လွေသာ က်မ္းစာပါအေၾကာင္းမ်ားကိုေတာ့ မည္သူကမွားသည္ မွန္သည္ မဆန္းစစ္နိုင္ခဲ့ပါ။ သဂၤ ါယနာတင္ရာတြင္ ထည့္သြင္းမေဖာ္ျပခဲ့ေသာ္လည္း မဟာ၀ံသ က်မ္းမ်ားအလိုအရ ဗုဒၶဘုရားသခင္သည္ သီရိလကၤာ (သီဟိုက်ြန္း) သို႔သံုးၾကိမ္ခန္႔ ၾကြေရာက္ခဲ့သည္ဟုမွတ္တမ္း တင္ထားပါသည္။



ဤကိစၥသည္ အေသးစိတ္ဆက္လက္ ေလ့လာသုေတသနျပဳသင့္ေသာ ကြင္းဆက္တစ္ခုျဖစ္ပါသည္။ အာဖဂန္နစၥတန္ကဲ့သို႔ပင္ ဗုဒၶ သာသနာ စည္ပင္ ထြန္းကားျပီးမွ ကြယ္ေပ်ာက္သြားေသာ အျခားေနရာတစ္ခုမွာအိႏၵယနိုင္ ငံေတာင္ပိုင္းျဖစ္ပါသည္။ ပါရဂူဘြဲ႔အတြက္က်မ္းျပဳရန္ကြင္းဆင္းေလ့လာခဲ့ေသာ
ေဒါက္တာ ဟီကိုဆာကီ ၏ အဆိုအရ အိႏိၵယနိုင္ငံေတာင္ပိုင္းတြင္ မဟာယာနႏွင့္ေထရ၀ါဒရဟန္းေတာ္မ်ားသီတင္းသံုးခဲ့သည့္ဘုန္းေတာ္ျကီးေက်ာင္းေပါင္းမ်ားစြာကို ေတြ႕ခဲ့ရသည္ဟုေျပာပါသည္။ ယခုအခါ ဗုဒၶဘာသာႏွင့့္ ဟိႏၵဴဘာသာတို႔မွာ အိႏိၵယမွာေရာ၊ သီရိလကၤာ မွာပါ ေရာေထြးေနေပသည္။ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္းတိုင္းတြင္ ဗုဒၥ ရုပ္ပြားေတာ္ေတြ႕ရမည္ျဖစ္ျပီး၊ ဗုဒၶဘာသာ ဘုရားပုထိုးမ်ားမွာလည္းဟိႏၵဴ နတ္ရုပ္မ်ား ရွိေလသည္။
ဗုဒၥဘာသာ ကိုရန္သူသဖြယ္ တိုက္ခိုက္နွင္ထုတ္ခဲ့ေသာ အာဖဂန္နစၥတန္ႏွင့့္ယွဥ္၍ သံုးသပ္ၾကည့္ေစလိုပါသည္။ ဗုဒၥဘာသာ သာသနာျပဳ မင္းၾကီး ျဖစ္ေသာ သီရိဓမၼာေသာကမင္းၾကီး ၏ စကားကို ယူ၍သံုးရလ်ွင္ “ အၾကင္သူသည္ မိမိကိုးကြယ္ရာဘာသာကိုသာခ်ီးျမွင့္ေျမွာက္စားလ်က္ အျခားဘာသာမ်ားကို ကဲ့ရဲ႕မ႐ွဳတ္ခ်ထိုက္၊ အျခားဘာသာအယူ၀ါဒမ်ားကိုလည္း သူတို့ကိုယ္းကြယ္ ယံုၾကည္မွႈႏွင့္အညီ ေလးစား အသိအမွတ္ျပဳရမည္။ ဤသို႔ျပဳျခင္းျဖင့္ဘာသာအယူ၀ါဒမ်ား အျပန္အလွန္ကူးလူးဆက္ဆံနိုင္ရမည္။ မိမိအယူ၀ါဒႏွင့္မတူသူမ်ားကို ျပစ္တင္႐ွဳတ္ခ်ျခင္း
မလုပ္ရ။ မိမိဘာသာ အယူ၀ါဒကိုသာခ်ီးေျမွာက္လ်က္ အျခားတစ္ပါးေသာ ဘာသာအယူ၀ါဒ ကို ပိတ္ပင္ ႏွိပ္စက္ျခင္းကား အက်ိဳးမရွိယံုမွ်မက ကိုယ့္ အယူ၀ါဒကိုပင္ နိမ့္က်ပ်က္ဆီးေစ၍ေရွာင္ၾကဥ္ရ ေပမည္။

အာရီယံ ေမာင္
ျပန္လည္မ်ေ၀သည္
Siurce: Wikipedia, Buddha Image in Afghanistan